Cyfrowa gmina

Obserwując zachodzące w naszym otoczeniu zmiany nazywane rewolucją cyfrową możemy spodziewać się, że jest to proces obejmujący wszystkie dziedziny życia, wszystkie instytucje i podmioty w naszym otoczeniu. Fakty są jednak takie, że poziom wykorzystania technologii informacyjno-komunikacyjnych (ang. ICT) jest mocno zróżnicowany. Ostatnie lata to istotny rozwój i poszerzenie oferty e-administracji w instytucjach państwowych. Kontrastuje z tym niestety znacznie niższy poziom dostępności oraz jakości usług cyfrowych oferowanych przez instytucje samorządowe. W tym obszarze jest wiele do nadrobienia, ale potencjalne zyski z cyfryzacji gmin to zarówno lepsza dostępność do usług realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego dla  mieszkańców, jak i usprawnienie pracy urzędów. Przejście na dokumenty cyfrowe, lub choćby tylko ich cyfrowa archiwizacja ułatwia zarządzanie nimi. Cyfryzacja usług realizowanych przez urzędy gmin jest zbieżna z priorytetami Unii Europejskiej w tej dziedzinie.

Środkiem do realizacji tych priorytetów jest polityka dofinansowania zakupów dla urzędów i instytucji samorządowych sprzętu, oprogramowania oraz, co najistotniejsze, szkoleń z zakresu cyfryzacji.

Doświadczenie ostatnich miesięcy, związane z pandemią koronawirusa i wynikającymi z niej ograniczeniami, pokazało jak ważna jest możliwość pracy zdalnej i zrealizowania obsługi petenta za pomocą usług dostępnych on-line. Wdrożenie ICT w gminach przyniesie pozytywne efekty nie tylko w tak ekstremalnej sytuacji. Wysoka jakość usług, zwiększona wydajność pracy oraz bezpieczeństwo dokumentów (danych) jest ważna w każdych warunkach.

Popularność e-usług w Polsce powiązana jest ze wzrostem nakładów na inwestycje związane z cyfrowymi usługami publicznymi. Poprzednia perspektywa budżetowa UE, czyli lata 2014-2020 zamknęła się kwotą 4,3 mld zł wydatkowaną na wymienione wyżej cele przez jednostki samorządowe przy wsparciu funduszy unijnych. W najbliższych latach te środki te będą niemal zdwojone  – nowa perspektywa budżetowa UE zakłada m. in. wsparcie na poziomie 8 mld zł. Jeszcze większe nakłady na cyfryzację przewiduje stworzony w odpowiedzi na pandemię COVID-19 Krajowy Plan Odbudowy – planowane jest wydatkowanie 20 mld zł.

Jak wynika z powyższego, to nie brak środków jest przeszkodą we wprowadzaniu usług cyfrowych w gminach. Poza nielicznymi wyjątkami, gminy posiadają infrastrukturę niezbędną do świadczenia usług cyfrowych, zaś samo wdrażanie e-usług wymaga relatywnie niskich nakładów. Według ekspertów główne bariery blokujące rozwój cyfryzacji gmin to niewystarczający poziom kompetencji cyfrowych urzędników, brak wykwalifikowanych kadr, ale także obawy związane z cyberbezpieczeństwem.

Widać więc, że kluczowe jest na obecnym etapie podnoszenie poziomu wiedzy i kompetencji cyfrowych urzędników. Pozwoli to na przełamanie lęków związanych z otwarciem się na nowe technologie.

Pojawiają się również wśród samorządowców opinie, że zainteresowanie petentów usługami cyfrowymi oferowanymi przez gminy jest niewielkie i z tego powodu podważają oni sens ich wdrażania i rozwijania. Jednak taka diagnoza jest błędna - myli skutki z przyczynami. Niskie zainteresowanie e-usługami oferowanymi przez gminę wynika bowiem najczęściej z ich niskiej użyteczności i jakości.

Dane statystyczne potwierdzają wysokie zainteresowanie Polaków korzystaniem z usług administracji publicznej za pomocą internetu. Według KPRM ponad 14,5 mln rodaków posiada już (kwiecień 2022) Profil Zaufany, który otwiera dostęp do e-usług. Z tej liczby prawie milion to profile założone w pierwszym kwartale 2022 roku.

Według GUS w 2020 roku niemal 42% rodaków skorzystało z pośrednictwa internetu przy kontakcie z administracją publiczną. Rok wcześniej odsetek ten wynosił 40,4 %. Najpopularniejszą e-usługą jest internetowy wniosek o wydanie dowodu osobistego. Dla przykłady w lutym 2021 złożyło go w ten sposób prawie 16 tys. Polaków – dwukrotnie więcej niż w roku poprzednim. Widać więc wyraźną tendencję wzrostową.

Potwierdzają to również rankingi zarówno Komisji Europejskiej (DESI), jak i ONZ oceniające zaawansowanie cyfryzacji w państwach członkowskich. W tym pierwszym Polska poprawiła w 2020 roku swoją pozycję o dwa miejsca w stosunku do roku poprzedzającego, ale ciągle znajduje się w dole tabeli zajmując 23 miejsce, pozostając między innymi za Węgrami (miejsce 21) i Czechami (18 miejsce). Bardziej spektakularny awans nasz kraj zanotował w rankingu ONZ dotyczącym e-administracji, gdzie w 2020 przesunęliśmy się z pozycji 33 na 24 w stawce 193 krajów. W innym zestawieniu – rankingu e-partycypacji, oceniającym jakość i skuteczność działań  promujących zaangażowanie obywateli w procedury administracyjne Polska przeskoczyła z miejsca 31 na 9, co spowodowane było między innymi zwiększającą się liczbą oferowanych e-usług i idącym za tym coraz większym zainteresowaniem takimi usługami.